Nieuwe structuur pastoraat

Voorstel nieuwe pastorale structuur Gereformeerde Kerk Den Ham

Opgeleverd door projectgroep organisatie in juli 2020 (de tekst bevat onderdelen uit het hele voorstel uit juli 2020; op verzoek is het hele document op te vragen bij de scriba van de kerk, via scriba@gkdenham.nl)

Samenvatting

De opdracht aan de projectgroep organisatie was om te verkennen hoe de gemeente kan komen tot:

1. minder ouderlingen en minder tijdsbeslag van de kerkenraad in haar geheel, en
2. meer pastorale aandacht en omzien naar elkaar in de breedste zin binnen de gemeente.
3. herindeling van de wijken om de onderlinge cohesie te bevorderen in het omzien naar elkaar.

Vanuit deze basis is gewerkt naar de nieuwe structuur en in de wetenschap dat sommige onderdelen ook nog bijstelling en/of aanscherping kunnen krijgen. De hooflijnen kunnen als volgt worden samen gevat:

1. Nieuwe inrichting van het pastoraat

Werken met noabers die ieder 6-8 deuren hebben in – bij voorkeur – hun eigen buurt. Zij zijn het (eerste) contact voor de gemeenteleden in het omzien naar elkaar. De functie van wijkcontactdame wordt omgevormd naar de functie van noaber.

Verder de 20 wijken omzetten naar 9 marken met elk een ouderling en pastoraal medewerker. De taak van de ouderling richt zich meer op crisispastoraat en het omzien naar de noabers van zijn marke.

Voor de diakenen wordt het aantal adressen bij 9 markes wat groter (van ca. 60 naar ca. 75 adressen), maar een aantal taken (kunnen) worden overgedragen aan de noaber.

2. Kleinere kerkenraad

Door van 20 wijken naar 9 markes te gaan – met ieder een ouderling en pastoraal medewerker – neemt de kerkenraad in omvang af met 12 ouderlingen. Ook het aantal diakenen wordt minder: van 11 naar 8 (met daarnaast het moderamen van de diaconie). Momenteel zijn er zes vergaderingen van een kerkenraad bestaande uit ruim 40 leden. Het minimum aantal vergaderingen dat is vereist is volgens de kerkorde is vier vergaderingen per jaar voor het nemen van besluiten. Wanneer deze bijvoorbeeld gecombineerd worden met een noaberavond of marketeambijeenkomst wordt de vergaderdruk minder. Verder stellen we voor om een kleine kerkenraad in te stellen die besluiten voorbereidt. Voorstel: 5 huidige moderamenleden, 1 jeugdouderling, 2 ouderlingen (waarvan één persoon tevens lid van de Stuurgroep Pastoraat) en de secretaris van de diaconie (samen negen leden). De kleine kerkenraad bereidt beleidsaanpassingen voor en heeft mandaat om beslissingen binnen het vastgestelde beleid te nemen.

Frequentie: minimaal vier keer per jaar.

3. Indeling adressen in markes

Om tot een indeling in markes te komen zijn verschillende opties verkend en is uiteindelijk gekozen voor een indeling op postcodereeksen, zodat geografisch compacte wijken ontstaan. Bij de nadere uitwerking is in gesprek met de betrokken ambtsdragers gecontroleerd of grenzen logisch zijn getrokken, waarbij zoveel mogelijk rekening is gehouden met behouden van hetgeen goed werkt en de sociale cohesie. En uiteindelijk zijn  ook keuzes gemaakt op basis van het aantal adressen per marketeam.

Achtergrond

Uit de gehouden enquête pastoraat is naar voren gekomen dat het wenselijk is om taken kleiner te maken en beter aan te laten sluiten op de talenten, vaardigheden en interesses van mensen. Dit is ook een aanbeveling in het onderzoeksrapport van Hetty Kleinjan “Gemotiveerd voor het ambt?!” van september 2017: Maak de taken niet te groot; het animo om kleine taken op zich te nemen is groter dan structurele en complexe taken. Kleinere taken en een keuzemogelijkheid in taken is een motiverende factor voor mensen, mogelijk ook voor degenen die minder tijd kunnen vrijmaken. Wel is het van belang goed na te denken over de organisatie, aansturing en implementatie.

In hetzelfde rapport wordt de volgende aanbeveling gedaan rond de kerkenraad: Kijk vanwege de groepsgrootte van 40 leden in de kerkenraad naar de structuur, waardoor nog efficiënter kan worden vergaderd, rekening houdend met de verplichte deelname per vergadering volgens de kerkorde. Bijvoorbeeld een kleine, meer coördinerende kerkenraad en een grotere kerkenraad, die besluitvormend is.

Op grond van deze uitkomsten en aanbevelingen is de Projectgroep Organisatie aan de slag gegaan met de volgende onderzoeksopdrachten vanuit de kerkenraad:

1. Nieuwe inrichting van het pastoraat – in samenwerking met de Stuurgroep Pastoraat
2. Kleinere kerkenraad
3. Herindeling van de wijken, opdat mensen die elkaar kennen en vaker zien dichtbij elkaar wonen – waar mogelijk aansluiting bij de indeling van de Hervormde Gemeente.

Voor de nieuwe structuur is geleerd van de ervaringen in gemeentes in de buurt (m.n. de Gereformeerde Kerk in Wierden en gemeentes in Hoogeveen)

Nieuwe begrippen

In de nieuwe structuur worden nieuwe begrippen geïntroduceerd, we spreken over “Markes en noabers en een kleine kerkenraad”. Deze behoeven mogelijk een toelichting.

In het verleden van onze gemeente Den Ham werden buurtschappen aangeduid als “Markes”. Zo was hier sprake van de Marke Linde, Meer/Noordmeer, Magele en kerkdorp Den Ham. Deze Markes vormden een bestuurlijke eenheid die zaken in onderling overleg regelden. Het gezag bevond zich op grote afstand en bemoeide zich nauwelijks met lopende zaken. In een Marke stond onderlinge hulp, het omzien naar elkaar in hoog aanzien. Men was immers afhankelijk van elkaar bij afspraken en bij tegenslagen. Het noaberschap was essentieel om een gemeenschap draaiende te houden. Noaberschap werd niet als een verplichting gezien, maar als een vorm gezamenlijk de gemeenschap overeind te houden. Noaberschap stond in aanzien. Lange tijd is noaberschap in onze burgerlijke gemeente de kurk geweest waarop gemeenschappen draaiden, men was afhankelijk van elkaar en een sociaal vangnet ontbrak. Noaberschap was een bundeling van ongeschreven vormen van onderling dienstbetoon.

Het is bewust dat wij deze twee begrippen in de nieuwe organisatie van het pastoraat hebben overgenomen van Wierden. we willen graag initiatieven laten ontstaan en daarvan leren. Markes en noaber zijn woorden uit ons dialect die meer zeggen dan welke fraaie alternatieve woorden ook. Ze grijpen terug op de wortels van onze traditie en ons erfgoed.

Naast bovengenoemde begrippen is ook het begrip kleine kerkenraad nieuw voor onze gemeente. Dit begrip komt uit de kerkorde van de PKN. In artikel 9 van de kerkorde staat: De kerkenraad kan onder behoud van zijn uiteindelijke verantwoordelijkheid een deel van zijn taak toevertrouwen aan zijn breed moderamen, hierna te noemen de kleine kerkenraad.

In de kerkorde is in artikel 9 verder duidelijk beschreven welke taken en verantwoordelijkheden aan de (totale) kerkenraad toevertrouwd

blijven. Zie voor verdere details https://www.protestantsekerk.nl/thema/kerkorde/

 Invoering nieuwe structuur

De invoering van de nieuwe structuur is vanaf november 2020 gestart met een pilot in 3 proefmarken (samengesteld uit 5 proefwijken). Uit de tussenevaluatie die na circa 3 maanden werd gehouden bleken de signalen positief te zijn. Ondanks Corona verliep de kennismaking tussen de noabers en de adressen in hun buurt over het algemeen goed. Er ontstond in verschillende buurten een mooi contact en de grotere onderlinge verbondenheid wordt ook als belangrijke meerwaarde van de nieuwe structuur genoemd. Afhankelijk van de situatie weten gemeenteleden de noaber en de andere leden van het marketeam goed te vinden en vice versa. Positief was ook dat de benodigde noabers snel waren gevonden.

Gaandeweg komen ook aandachtspunten naar boven, zoals de behoefte aan een duidelijk takenlijstje voor de noaber, ook wordt aandacht gevraagd voor voldoende pastorale zorg en verdieping. Deze aandachtspunten worden gedurende de invoering verder uitgewerkt.

Per 2 mei 2021, namelijk als de nieuwe ambtsdragers en pastoraal medewerkers zijn bevestigd en aangetreden, is de nieuwe structuur ingegaan voor de hele gemeente.

De nieuwe pastorale structuur heeft ook gevolgen voor het pastoraat van predikant en kerkelijk werker: Yvonne Binnendijk is vanaf half augustus 2021 verantwoordelijk voor de markes 1, 2, 3 en 9; ds. van Hornsveld is pastoraal verantwoordelijk voor de markes 4, 5, 6, 7 en 8.

Vragen en antwoorden november 2020

De invoering van de nieuwe structuur is gestart met een bijeenkomst op 1 november 2020. Tijdens de dienst zijn vragen gesteld. Onderstaand zijn deze vragen en de beantwoording ervan te lezen.

Vraag: zijn de wijkcontactdames niet meer nodig? Of worden zij automatisch noaber?

Antwoord: de wijkcontactdames zijn zeker nog nodig, maar worden gevraagd om ook noaber te worden. De invulling ervan wordt per persoon besproken. Dit kan door noaber in de eigen buurt te worden, maar mag ook invulling krijgen door zich meer op bijvoorbeeld de ouderen te richten met wie ze in de loop van de tijd al een band hebben opgebouwd.

Vraag: Wat verandert er voor de jeugdouderlingen?

Antwoord: De jeugdouderlingen worden onderdeel van de marketeams. Verder blijven zij verantwoordelijk voor het jeugdpastoraat en de activiteiten zoals ze in het jongerenbeleidsplan zijn opgenomen.

Vraag: Worden de ouderlingen niet (te) zwaar belast doordat wijken worden samengevoegd en de variabele werkzaamheden bij rouw- en trouw en ouderenpastoraat toch blijven bestaan?

Antwoord: Het idee is dat zo juist de werkzaamheden binnen de marke over meer schouders worden verdeeld. Het klopt wel dat de ouderling voor meer adressen aanspreekpunt is voor pastorale zorg. Doordat het echter meer pastoraat naar behoefte zal zijn, zal dit uiteindelijk naar verwachting een minder zware belasting in tijd zijn.

Vraag: Je hebt zo wel heel veel mensen nodig die iets zouden moeten doen. Is dit wel haalbaar?

Antwoord: Er is enthousiasme over de aanpak omdat het zo laagdrempelig is en het ook echt tot kleinere taken leidt. Van gemeenten in Wierden en Rijssen, die ook een vergelijkbare aanpak hebben ingevoerd, hebben we gehoord dat het werken met noabers daar erg goed gaat. We zijn natuurlijk nog maar net gestart, maar we hebben de eerste spontane aanmeldingen van noabers al gekregen. Ook zullen mensen gevraagd worden. Aanmelden kan nog steeds bij de wijkouderling of pastoraal werker van de betreffende marke, gemeenteleden uit de marke hebben een brief hierover gekregen.

Vraag: Hoe gaat de toerusting voor de noaber?

Antwoord: Toerusting voor de noaber gebeurt zowel binnen het eigen marketeam als met alle noabers samen tijdens toerustingsbijeenkomsten die circa 2x per jaar worden georganiseerd voor alle marketeams door de stuurgroep pastoraat. Als we met corona te maken hebben, zoeken we naar andere manieren.

Vraag: Verandert de taak voor de wijkcontactdames ook?

Antwoord: De wijkcontactdames wordt gevraagd om ook noaber te worden en blijven daarbij in grote lijnen hetzelfde doen als ze nu doen, namelijk omzien naar de adressen waar ze de contactpersoon voor zijn voor onze gemeente. In overleg wordt besproken om welke adressen het dan gaat. Het zal zo zijn dat een noaber minder adressen onder zijn/haar hoede heeft, maar hier wel wat vaker contact mee heeft. In overleg kan het zo zijn dat ook de diaken een beroep doet op de noabers om te helpen bij de voorjaars- en de najaarsrondgang.

Vraag: wordt de kerkenraad ook kleiner, er zijn minder ambtsdragers nodig en zo ja, hoe ziet dat er dan uit?

Antwoord: de kerkenraad wordt inderdaad kleiner. Het gaat stap voor stap, eerst is in de 5 proefwijken de nieuwe structuur ingevoerd om zo leerervaring op te doen. Mede op basis van de ervaringen in deze wijken, maar ook in het vertrouwen dat de ingeslagen weg de juiste is, is door de kerkenraad besloten om de nieuwe structuur gemeentebreed in te voeren per mei 2021. Namelijk bij de bevestiging van de nieuwe ambtsdragers en pastoraal medewerkers. Per die datum is de nieuwe structuur dan ook ingegaan.

Vraag: Wat de meerwaarde van een noaber, deze taken kan ook een niet christen / kerkelijk werker doen.

Antwoord: Het klopt dat ook een niet-christen naar zijn/ haar medemens om kan zien. Bij het noaberschap in de gemeente gaat het om het omzien naar elkaar in Christus naam. De noaber is onderdeel van het marketeam waar ook de ouderling, pastoraal werker en de diaken bij horen. De noaber geeft aan hen door wie graag huisbezoek wil of andere pastorale zorg. Ditzelfde geldt voor diaconale zorg. Uiteraard mogen gemeenteleden ook gewoon zelf contact opnemen met de ouderling of dominee/kerkelijk werker, dat blijft hetzelfde, het hoeft niet perse via de noaber te lopen.

Vraag: Kun je vertellen wat een noaber precies wel of niet gaat doen?

Antwoord: de taak van de noaber is het omzien naar de ander in Christus naam. In het invullen van deze taak heeft hij of zij veel vrijheid, je kunt het zo doen als bij jezelf en de ander past. De een gaat graag bij een ander op bezoek, terwijl een ander attent is met een kaartje of een keer belt hoe het gaat.

Mede naar aanleiding van deze vraag is wel een takenlijstje met tips en aandachtspunten voor de noaber ontwikkeld.

Vraag: voor hoe lang wordt je noaber?

Antwoord: Dat kan verschillend zijn, er is geen vaste periode voor afgesproken. Maar voor het opbouwen van onderlinge band is het wel fijn als mensen een aantal jaren noaber willen blijven.

Vraag: kan hier a.u.b. een verslag van in het kerkblad want voor slechthorenden is het niet te volgen vanwege de klank. Bvd

Antwoord: er zal een verslag worden gemaakt voor in het kerkblad.

Vraag: Ben je noaber in je eigen wijk/ marke of juist in een andere marke om er wat neutraler in te staan?

Antwoord: het is de bedoeling om in de eigen buurt noaber te worden, zodat omzien naar elkaar al heel natuurlijk gaat doordat je elkaar al regelmatig tegenkomt. Over de neutraliteit: gemeenteleden kunnen ook gewoon zelf contact blijven opnemen met de ouderling of pastoraal werker. Dingen hoeven niet altijd via de noaber te lopen.

Vraag: moet ik als ik noaber wordt ook met de mensen gaan bidden of bijbellezen?

Antwoord: de nadruk ligt bij de taak van noaber op het omzien naar de ander en natuurlijk doen we dat vanuit de betrokkenheid bij Christus gemeente, dus mogelijk komt het daarbij ook tot gesprekken over het geloof. Het is geen verplichting om met mensen te bidden of Bijbel te lezen. Maar een gedicht is ook een mogelijkheid of je kunt een lied uit het liedboek lezen dat voor een bepaalde situatie is bedoeld. Het Nieuwe Liedboek geeft goede aanwijzingen welk lied in bepaalde situaties gelezen (of gezongen) kan worden.

Vraag: word ik gevraagd als noaber of moet ik mezelf aanmelden?

Antwoord: Dat kan allebei. Het is erg fijn als gemeenteleden zichzelf aanmelden, via hun ouderling of pastoraal werker, de mensen in de proefmarken hebben een brief gekregen met hun contactgegevens. Waar nodig vragen de ouderling en pastoraal medewerker gemeenteleden gericht voor buurten waar nog geen noaber voor is.

Vraag: als je noaber bent, is er dan ook een andere noaber die naar jouw gezin omziet?

Antwoord:  De ouderlingen en pastoraal medewerkers zien om naar de noabers in hun marke.  Daarnaast geldt dat als de noaber regelmatig contact heeft met zijn/haar adressen en ook lief en leed deelt binnen zijn/haar groepje adressen en ook eigen lief en leed zullen de ander gemeenteleden ook noaber zijn voor hem/haar. Hopelijk wordt het noaberschap op een gegeven moment wederkerig.

Vraag: zijn we niet allemaal noabers van elkaar dan?

Antwoord: Klopt, als gemeente van Christus zijn we bedoeld om noabers van elkaar te zijn. Als leden van één lichaam.

Reactie: prachtig initiatief!

Reactie: Een mooie dienst waarin ‘omzien naar elkaar’ goed werd verwoord door ds. de Haan! De info die wij van de ouderling kregen spreekt me erg aan. Ik meld me aan voor meer informatie over noaberschap

Reactie: Top! Mooie uitzending!

Reactie: graag benadrukken dat het bij het noaberschap ook gaat om het delen van vreugde en niet alleen bij verdriet of ziekte.